De vrijheid van freelancers is veelvuldig beschreven. Eigen werktijden en klussen kiezen, geen vergaderingen. Maar hoe houd je in de gaten of je niet te veel werkt, fysieke klachten krijgt of te gestresst bent, als er niemand is die op je let?
Volgens Workflexibility waren er in 2017 bijna 10 miljoen freelancers in Europa, die samen 4 procent van de Europese werknemers vertegenwoordigen. Zij vertegenwoordigen een groeiende groep die baasloos werkt en dagen naar eigen wens indeelt. Maar dat gaat niet altijd goed. Uit een recente studie in het International Journal of Work, Health & Organisations blijkt dat een hogere werkdruk en de relatief geringe beloningen, zoals salaris, promotie-mogelijkheden en waardering, een significant negatief effect heeft op de mentale gezondheid van de freelancer. Kortom: sommige freelancers hebben het zwaar.
Dat kan ook Sophie (24) beamen. Zij werkt sinds 2,5 jaar als freelance journalist en na een beginperiode van lange werkdagen en weinig pauzes, begon ze nekpijn te krijgen. Na verloop van tijd ook in het weekend, als ze niet werkte. “Ik ben me niet bewust geweest van de risico’s”, zegt ze nu. De pijn is inmiddels chronisch. “Ik neem elke paar uur paracetamol om heftige pijn te voorkomen.”
Op haar werkdagen lette Sophie niet op haar houding, pauzes nam ze als ze naar de wc moest. “Ik kwam via mijn stage terecht bij mijn huidige werkgever en schreef destijds ook aan mijn scriptie. Dat was inspannend en ook stressvol, ik zat veel achter mijn laptop. Ik lette nooit op mijn houding en nam ook niet regelmatig pauze.” Nadat de klachten bleven, bezocht ze de dokter, fysiotherapeut en probeerde ze dry needling.
Frustratie over pijn
Niets hielp en ook op de röntgenfoto was niets te zien. “Dat frustreerde me enorm. Het was natuurlijk positief nieuws, maar het hielp me niet verder. Daardoor raakte ik ook mentaal van slag. Ik ben jong en wil met vrienden naar feestjes. Maar ik ben terughoudender geworden wat betreft dansen en springen. Als iemand tegen me aan duwt, dan doet dat echt pijn.” Toch bleef ze lange tijd nog doorwerken, er moet immers geld verdiend worden. “Ik heb onlangs besloten te stoppen met een hele leuke opdracht en ga iets ander soort werk doen bij mijn huidige werkgever. Ik moet het anders aan gaan pakken.”
Of de klachten van Sophie bij een vaste werkgever eerder waren opgemerkt is moeilijk te zeggen. Maar de geïsoleerdheid van de freelancer is soms een probleem, zegt ook Carey Cooper, hoogleraar Organisatie psychologie aan de universiteit van Manchester. “Er is soms sprake van een gebrek aan sociale contacten. Je werkt wel met mensen, maar je bent geen onderdeel van hun bedrijfscultuur en investeert niet in langetermijnrelaties. Dat doe je wel als je in dienst bent.”
Als de druk op de schouders te veel wordt, is hulp vragen van belang, zegt Cooper. “Je moet de symptomen herkennen, maar dat is niet altijd makkelijk. Kan je slecht je bed uit komen, ben je moe na zelfs 10 uur slaap, voel je je down of blue de hele tijd, ben je heel gespannen of maak je je vaak zorgen, ben je minder sociaal dan normaal, heb je angsten of depressieve klachten? Zoek hulp.” Dat kan een dokter zijn, maar ook familie of vrienden. Je problemen delen met iemand, is altijd een juiste eerste stap.
Fors meer burn-outs
Een inmiddels bekend probleem, niet alleen bij freelancers maar ook bij werknemers in vaste dienst, is de burn-out. In Nederland is het aantal burn-outs fors gestegen. Zo zegt 15 procent van de Nederlandse vrouwen een burn-out te hebben (gehad), in 2015 was dit nog 9.4 procent. Bij mannen steeg het aantal van 6 naar 9 procent in diezelfde tijdspanne, blijkt uit onderzoek van universiteit Neyenrode en carrieresite Intermediair onder 72 duizend werknemers in 2017.
Een van de oorzaken is de opkomst van de tijdelijke contracten, zegt Nyenrode-onderzoeker Jaap van Muijnen in de Volkskrant. “Uit ons onderzoek blijkt dat mensen met een vast dienstverband minder risico lopen op een burn-out. Hoe groter de inkomensonzekerheid, des te groter het burnout-risico.” Al wijst hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie Toon Taris erop dat dit ook de andere kant op kan werken. “Mensen met een vast contract kunnen zich makkelijker ziek melden, bijvoorbeeld met een burnout. Ze lopen immers minder kans op ontslag dan iemand met een tijdelijk contract.”
Een onderzoek van CBS en TNO uit 2017 zegt echter weer iets heel anders. Die enquête onder vijfduizend zelfstandigen en 38.000 werknemers laat zien dat de contractlozen minder druk voelen op het werk en daardoor minder burn-outs hebben. Ondanks het feit dat de zelfstandigen en zzp’ers meer uren draaien, maakt het flexibel kunnen indelen ervan veel goed. Ook zijn zelfstandigen volgens dit onderzoek enthousiaster over hun werk.
Hulp vragen
Dit laat mogelijk goed zien dat freelancen voor de ene de perfecte werkvorm is, terwijl anderen meer rust ervaren als de werkgever (deels) voor structuur zorgt. Dat zegt ook Sophie nu. “Ik kon met mijn opdrachtgever overleggen over minder dagen, mede omdat ik al 2,5 jaar voor hun werk. Gelukkig waren ze begripvol en hebben we een oplossing gevonden.” Wel denkt ze dat ze eerder aan de bel had getrokken als ze op een vaste plek werkte, waar mogelijk een bedrijfsarts aanwezig is. “Ik vraag niet snel om hulp en daar ben ik nu tegenaan gelopen. Je moet als zzp’er echt zelf in actie komen, want anderen hebben niets door.” De freelancer is zich pas recent gaan verdiepen in opties om zich te verzekeren tegen ziekte in de toekomst. “Ik heb informatie opgezocht over een aansprakelijkheidsverzekering en weet sinds kort wat een broodfonds is.” (uitleg: Leden van een broodfonds leggen maandelijks een bedrag in waarmee ze bij ziekte elkaar financieel steunen voor een vastgelegde periode.)
Er zijn genoeg tips die freelancers kunnen gebruiken om iets beter op zichzelf te letten, schrijft Forbes-redacteur Abdullahi Muhammed (2), gespecialiseerd in freelancen. Pas dan kan je echt gepassioneerd zijn over het werk dat je doet, schrijft hij. Dit compenseert ook de momenten dat het minder goed gaat.
Zijn belangrijkste tips:
1: Neem pauzes en probeer te sporten, mede omdat dit de impact van stress kan verlagen.
2: probeer je onkosten laag te houden. Een stabiel inkomen voortkomt onrust. Kijk dus ook naar je onnodige uitgaven.
3: Creëer een comfortabele werkplek, waar je genoeg rust hebt.
4: Vergeet je sociale leven niet, want zonder vrienden vergeet je het huis nog wel eens te verlaten.
5: Ga af en toe eens een dag offline. Freelancers zitten veel online, probeer soms eens een dagje zonder schermen.
Belangrijkste les voor de freelancer is dus vooral: kijk dus af en toe eens in de spiegel en stel jezelf de vraag: hoe goed voel ik me? En onthoud dan ook vooral dat van hulp vragen nog nooit iemand slechter is geworden.